ΚΡΙΣΕΙΣ ΠΑΝΙΚΟΥ: ΠΩΣ; ΠΟΤΕ; ΓΙΑΤΙ;

Το ποσοστό του πληθυσμού που εμφανίζει κρίσεις πανικού έχει αυξηθεί στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Η αβεβαιότητα και η έλλειψη σταθερότητας, συμβάλλουν στην ενίσχυση των επιπέδων άγχους που βιώνει το άτομο: «Σήμερα έχω δουλειά, αύριο θα έχω;», «Σήμερα έχω να πληρώσω το ενοίκιο, τα φροντιστήρια των παιδιών, αύριο θα έχω;».

Ο πανικός είναι ο συνδυασμός δύο αντίθετων πραγμάτων. Θυμηθείτε ότι συχνά οι γυναίκες που ετοιμάζονται να παντρευτούν ή να αποκτήσουν παιδί εμφανίζουν κρίσεις πανικού. Από τη μία, το άτομο αισθάνεται μία έντονη επιθυμία και λαχτάρα για ανάπτυξη και ζωή («Θα αποκτήσω ένα παιδί, θα γίνω μητέρα»). Από την άλλη, υπάρχει ο φόβος και η αμφιβολία («Θα μπορέσω να ανταπεξέλθω στις απαιτήσεις της φροντίδας ενός παιδιού; Μήπως δεν είμαι έτοιμη να γίνω μητέρα;»). Τα δύο αυτά αντίθετα συναισθήματα πρέπει να υπάρχουν ταυτόχρονα στο άτομο και όταν επέλθει σύγκρουση, εμφανίζεται η κρίση πανικού.

Συχνά αναφέρουμε στους ασθενείς με κρίσεις πανικού το λεγόμενο «παράδειγμα με τη χύτρα», προκειμένου να κατανοήσουν για ποιο λόγο συμβαίνουν οι κρίσεις: Φανταστείτε ότι το άτομο είναι η χύτρα που βράζει στο μάτι της κουζίνας. Μέσα στη χύτρα βρίσκονται οι εμπειρίες του ατόμου. Το πώμα της χύτρας είναι η διέξοδος του άγχους, ενώ η φωτιά που καίει είναι τα διάφορα γεγονότα που πυροδοτούν την ένταση. Αν δεν είχε αυτό το πώμα, η χύτρα θα «έσκαγε».

Οι κρίσεις πανικού χαρακτηρίζονται από το άγχος πανικού, μία μορφή άγχους βραχείας διάρκειας αλλά αυξημένης έντασης με μεγάλη συμμετοχή του νευρολογικού συστήματος. Μία κρίση πανικού διαρκεί από 5-30 λεπτά, με τα συμπτώματα αυτής να κορυφώνονται -το πολύ- μέσα στα πρώτα 10 λεπτά.

Σύμφωνα με το DSM-V, η διάγνωση της Διαταραχής Πανικού (επανειλημμένες απροσδόκητες προσβολές πανικού) τίθενται όταν κατά τη διάρκεια της  προσβολής συμβαίνουν τέσσερα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

1. Ταχυκαρδία, αίσθημα καρδιακών παλμών

2. Εφίδρωση

3. Σωματικός τρόμος

4. Αίσθηση μείωσης βάθους αναπνοής ή ασφυξίας

5. Αίσθημα πνιγμού

6. Πόνος ή δυσανεξία στο στήθος

7. Ναυτία ή γαστρική αδιαθεσία

8. Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή λιποθυμίας

 9. Ρίγη ή αίσθηση καύσους

10. Παραισθησίες (αισθήσεις μουδιάσματος ή τσιμπήματος)

11. Αποπραγματοποίηση ή αποπροσωποποίηση

12. Φόβος απώλειας αυτό-ελέγχου ή «τρέλας»

13. Φόβος θανάτου (καταστροφικός ιδεασμός)

Η αποπραγματοποίηση και η αποπροσωποποίηση εντάσσονται στις διαταραχές εαυτού. Η πρώτη έγκειται στη βίωση εκ μέρους του ατόμου, οξέος και βαθέως αισθήματος ανοικειότητας με τον άμεσο περίγυρο του. Η αποπροσωποποίηση είναι η βίωση παρόμοιου αισθήματος με το ίδιο του το σώμα. Συχνά ακούμε άτομα που εμφανίζουν κρίσεις πανικού να περιγράφουν τη στιγμή της κρίσης ως εξής: «Εκείνη τη στιγμή ένιωθα ότι δεν ήμουν εγώ, ότι μπροστά στα μάτια μου εξελισσόταν μία ταινία». Οι συγκεκριμένες διαταραχές λαμβάνουν χώρα διότι τα σωματικά συμπτώματα είναι τόσο έντονα κατά την προσβολή πανικού που απορροφούν την πλήρη συνείδηση του ατόμου. Ως εκ τούτου, οτιδήποτε υπάρχει «έξω από αυτά τα συμπτώματα» βιώνεται ως ξένο.  

Τουλάχιστον μία από τις προσβολές έχει ακολουθηθεί για ένα μήνα ή περισσότερο από ένα από τα ακόλουθα:

1. Επίμονη ανησυχία ή έννοια ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές πανικού ή ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής (π.χ. θα χάσει τον έλεγχο, θα υποστεί καρδιακή προσβολή, «θα τρελαθεί»). Το συγκεκριμένο κριτήριο αποτελεί και την ειδοποιό διαφορά ανάμεσα στη διαταραχή πανικού και την κρίση πανικού.

2.Συμπεριφορές αποφυγής καταστάσεων που το άτομο φοβάται ότι θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν κρίσεις πανικού.

Το απότομο ξέσπασμα μπορεί να συμβεί ενώ το άτομο βρίσκεται σε ήρεμη ή σε αγχώδη κατάσταση. Πολλές φορές τα συμπτώματα πανικού δε φαίνονται να έχουν κάποια έκδηλη αιτιολογία που τα έχει προκαλέσει, καθώς εμφανίζονται απροειδοποίητα, χωρίς να μπορεί το άτομο να προβλέψει την έλευση τους. Γεγονός που εντείνει το άγχος αναμονής του και τις υποχονδριακές ενασχολήσεις του.

Σε αυτό το σημείο να επισημάνουμε ότι η ύπαρξη κάποιας σωματικής κατάστασης (π.χ. θυρεοειδής) ενδεχομένως προκαλεί συμπτώματα παρόμοια με τη διαταραχή πανικού, για αυτό κρίνεται απαραίτητο αν εμφανίζετε προσβολές πανικού, να επισκεφθείτε ένα ιατρό, προκειμένου να αποκλειστεί η ύπαρξη οργανικών αιτιών. Επιπλέον, η χρήση κάποιων ουσιών όπως τα ναρκωτικά ή τα αναβολικά πολλές φορές προκαλούν κρίσεις πανικού χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη διαταραχή.

Η Διαταραχή Πανικού εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Εμφανίζεται σε ποσοστό περίπου 1,5% του πληθυσμού, ενώ οι γυναίκες έχουν δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν τη διαταραχή από ότι οι άνδρες.

Η αιτιολογία της διαταραχής εντοπίζεται στο συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Πιθανολογείται ότι μπορεί να σχετίζεται με ανωμαλίες της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου και ειδικότερα ορισμένων νευροδιαβιβαστών. Οι συγγενείς πρώτου βαθμού ασθενών με Διαταραχή Πανικού έχουν τετραπλάσιες με οκταπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν τη διαταραχή σε σχέση με τους πρώτου βαθμού συγγενείς μη πασχόντων ατόμων.

Τρόποι Παρέμβασης εκ μέρους του ατόμου

1.      

    Συστήνεται κατά τη στιγμή της προσβολής πανικού, το άτομο να τρέξει. Η συγκεκριμένη τακτική βοηθά στην εξισορρόπηση της εσωτερικής κατάστασης του ατόμου με την κατάσταση που βρίσκεται το σώμα του. Θυμηθείτε ότι τα συμπτώματα που εμφανίζονται κατά την προσβολή πανικού (εφίδρωση, ταχυκαρδία, αίσθηση καύσους…)  παρουσιάζονται όταν τρέχουμε. Μόνο που τη στιγμή της προσβολής  πανικού, το άτομο βιώνει όλα αυτά τα συμπτώματα, ενώ το σώμα του βρίσκεται σε κατάσταση ακινησίας. Ως αποτέλεσμα, βιώνονται πιο έντονα, ενισχύοντας την ανάδυση ακόμη περισσότερων συμπτωμάτων (αποπροσωποποίηση, αποπραγματοποίηση, φόβο θανάτου, φόβο τρέλας…).

2.      

     Ορισμένοι ασθενείς μπορούν να έχουν μαζί τους ένα αγχολυτικό χάπι για να το χρησιμοποιήσουν όταν πιστεύουν ότι πρόκειται να τους συμβεί μία κρίση άγχους. Η ιδέα και μόνο ότι έχουν μαζί τους ένα μέσο που θα τους βοηθήσει να καταλαγιάσουν τα συμπτώματα, λειτουργεί αγχολυτικά.

3.      

  Για τους ασθενείς που φοβούνται ότι θα λιποθυμήσουν σε μία προσβολή πανικού μπορούν να δοκιμάσουν μία άσκηση στην οποία στριφογυρίζουν καθισμένοι σε μία περιστρεφόμενη καρέκλα ή αναπνέουν γρήγορα (υπεραερισμός). Αυτή η άσκηση τους διδάσκει ότι δεν πρόκειται να λιποθυμήσουν πραγματικά σε μία κρίση πανικού.

4.      

  Εξάσκηση σε αργές και αβαθείς αναπνοές. Ο αναπνευστικός έλεγχος κατά τη διάρκεια της προσβολής πανικού βοηθά στη χαλάρωση του σώματος και στη μείωση της αίσθησης του κινδύνου.

5.      Κατά τη διάρκεια της προσβολής, προτείνεται το άτομο να κατευθυνθεί σε ένα μικρό χώρο, π.χ. Αν βρίσκεται σε ένα πολυκατάστημα, να πάει στην τουαλέτα. Την ώρα της κρίσης, το άτομο αισθάνεται χάος και όλα τα ερεθίσματα του προκαλούν άγχος. Η παραμονή του σε ένα μικρό χώρο, αποστερημένο από ερεθίσματα, θα βοηθήσει στην επικέντρωση στον εαυτό του.

Να θυμάστε ότι οι πρώτες δύο τουλάχιστον προσβολές πανικού βιώνονται αρκετά έντονα από το άτομο, διότι είναι άγνωστες προς αυτό. Στη συνέχεια, ειδικά  μετά την ενημέρωση από ένα ειδικό ψυχικής υγείας, αρχίζει να σβήνει η ένταση. Μη διστάσετε να αναζητήσετε βοήθεια από ένα ειδικό που θα σας βοηθήσει να εντοπίσετε τα αίτια των κρίσεων πανικού και να βρείτε τρόπους παρέμβασης.

Μαρία Βράιλα

Ψυχολόγος