Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η σεξουαλική κακοποίηση έγκειται στη συμμετοχή του παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα, την οποία δεν κατανοεί πλήρως, δεν είναι σε θέση να δώσει τη συγκατάθεση του είτε για την οποία το παιδί δεν είναι αναπτυξιακά διατεθειμένο είτε η συμμετοχή του παραβιάζει τους νόμους ή τους κοινωνικούς κανόνες.
Οι γονείς πρέπει να συμβουλεύουν προληπτικά το παιδί τους από μικρή ηλικία, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος της σεξουαλικής κακοποίησης. Μερικές συμβουλές που είναι βοηθητικό να ακολουθούν οι γονείς είναι οι εξής:
1. Να μιλήσουν στο παιδί τους για το «καλό» και το «κακό» άγγιγμα, ώστε το παιδί να γνωρίζει ότι αν κάποιος το αγγίξει με τρόπο που δεν του αρέσει ή το κάνει να νιώθει άβολα, έχει το δικαίωμα να πει ΌΧΙ και να απομακρυνθεί.
2. Όταν πλησιάζουν το παιδί άγνωστα πρόσωπα με σκοπό να του προσφέρουν γλυκίσματα ή δώρα, εκείνο να απομακρύνεται. Γενικά το παιδί δεν πρέπει να συναναστρέφεται με αγνώστους.
3. Το παιδί πρέπει να γνωρίζει το πρόσωπο συνοδείας από και προς το σχολείο. Εάν ο γονέας δε δύναται να συνοδεύσει το παιδί, πρέπει να το ενημερώνει έγκαιρα για την αλλαγή του προσώπου συνοδείας. Επίσης πρέπει να είναι ενήμερος και ο δάσκαλος.
4. Καλλιεργήστε ένα κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης με το παιδί. Το παιδί πρέπει να γνωρίζει ότι οτιδήποτε το έχει ενοχλήσει, μπορεί να το πει στους γονείς του που θα το κατανοήσουν και θα το πιστέψουν.
Πώς θα καταλάβουν οι γονείς ότι το παιδί/ο έφηβος έχει πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης; Παρατίθενται μερικά σημάδια που η εμφάνισή τους υποψιάζει τους γονείς:
1. Ακατάλληλη σεξουαλική δραστηριότητα με παιχνίδια ή αντικείμενα.
2. Ασυνήθιστη μυστικοπάθεια.
3. Ξαφνικές απρόσμενες αλλαγές στη διάθεση και στην προσωπικότητα του παιδιού.
4. Παλινδρόμηση σε προγενέστερες συμπεριφορές, π.χ. ενούρηση τη νύχτα.
5. Ανεξήγητος φόβος συγκεκριμένων τοποθεσιών ή ατόμων.
6. Άρνηση να μείνει μόνος/η με ένα συγκεκριμένο άτομο.
7. Έντονη προσκόλληση σε κάποιον ενήλικα ή απόσυρση.
8. Προβλήματα ύπνου, εφιάλτες.
9. Απώλεια όρεξης και ξαφνικές αλλαγές σε διατροφικές συνήθειες.
10. Χρήση νέων λέξεων (που χρησιμοποιούν οι ενήλικες) για μέρη του σώματος, χωρίς εμφανή πηγή.
11. Αναφορά σε ένα καινούργιο, μεγαλύτερο φίλο και αδικαιολόγητα δώρα ή χρήματα.
12. Φυγή από το σπίτι.
13. Σωματικές ενδείξεις, αδικαιολόγητη ευαισθησία, πόνος ή μώλωπες στη στοματική ή τη γεννητική περιοχή.
14. Αυτοτραυματισμός (κόψιμο και κάψιμο) στους εφήβους.
Σε περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης του παιδιού/εφήβου,είναι βοηθητικό οι γονείς να ακολουθήσουν τα παρακάτω βήματα:
1. Διατηρήστε την ψυχραιμία σας και ακούστε προσεκτικά την περιγραφή του γεγονότος από το παιδί. Δείξτε εμπιστοσύνη στα λεγόμενά του και μην το αμφισβητήσετε.
2. Απενεχοποιήστε το παιδί από οποιαδήποτε αισθήματα ενοχής ή ντροπής βιώνει. Βοηθήστε το να καταλάβει ότι η κακοποίηση δεν ήταν δικό του λάθος.
3. Προστατέψτε το παιδί από μελλοντική του έκθεση στο πρόσωπο από το οποίο υπέστη την κακοποίηση.
4. Απευθυνθείτε σε ένα ειδικό προκειμένου να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα και να βοηθήσει το παιδί/έφηβο να διαχειριστεί το γεγονός που βίωσε.
Οι συνέπειες του τραυματικού γεγονότος στον ψυχισμό του ατόμου, το ακολουθούν στη μετέπειτα ζωή του. Η απώλεια εμπιστοσύνης στους γύρω του, κυρίως στα μέλη της οικογένειάς του όταν εμπλέκονται στη σεξουαλική κακοποίηση ή στην απόκρυψή της, είναι έντονη. Ως αποτέλεσμα το άτομο βιώνει αίσθημα αβοηθησίας. Η απώλεια της παιδικής ηλικίας, της ξενοιασιάς, η παραβίαση των επιθυμιών του ατόμου και η έλλειψη σεβασμού προς το πρόσωπό του, συνοδεύονται από αισθήματα οργής, πόνου, ενοχής και ντροπής.
Το άτομο μπορεί να αντιμετωπίσει το σεξ σαν κάτι βρώμικο λόγω των αρνητικών αισθημάτων που του δημιούργησε η κακοποίηση. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να αποφεύγει τις σεξουαλικές σχέσεις στη μετέπειτα ζωή του. Συχνά δημιουργείται αρνητική εικόνα για το σώμα του και αποστροφή για τον αισθησιασμό του,με αποτέλεσμα το άτομο να προσπαθεί να μην τραβάει το ενδιαφέρον των γύρω του, φορώντας ρούχα που κρύβουν το σώμα του ή αποκτώντας ένα σώμα παχύσαρκο ή εξαιρετικά αδύνατο. Ωστόσο, ορισμένες φορές το άτομο που έχει δεχτεί σεξουαλική κακοποίηση δρα με τον αντίθετο τρόπο, χρησιμοποιώντας τη σεξουαλικότητά του ως μέσο κάλυψης μη σεξουαλικών αναγκών, για παράδειγμα, υπερβολικά προκλητικό ντύσιμο για να κερδίσει επαγγελματικές αποδοχές.
Επιπλέον, η κατάφωρη παραβίαση των προσωπικών ορίων του παιδιού, επηρεάζει την ικανότητα του σαν ενήλικας να θέτει και να σέβεται τα όρια ανάμεσα στον ίδιο και τους γύρω του. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η αίσθηση ότι δεν αξίζει, μπορεί να το οδηγήσει σε κακοποιητικές σχέσεις στην ενήλικη ζωή. Επίσης, το άτομο παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαλωτότητα σε μετέπειτα ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές. Κάποιοι άνθρωποι προκειμένου να ξεχάσουν την οδυνηρή εμπειρία και να απαλύνουν την ένταση των συναισθημάτων του τους προξένησε η σεξουαλική κακοποίηση, οδηγούνται σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές όπως η κατάχρηση αλκοόλ και ο αυτοτραυματισμός.
Το κάθε παιδί/έφηβος έχει το δικαίωμα να μη στερείται την ελευθερία του και να είναι κυρίαρχος του σώματός του. Σε περίπτωση που το παιδί πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, οι γονείς οφείλουν να καταγγείλουν το γεγονός, ώστε να προστατευτούν μελλοντικά θύματα. Η παραπομπή σε έναν ειδικό κρίνεται απαραίτητη, ώστε το άτομο να καταφέρει να διαχειριστεί την τραυματική εμπειρία και να προληφθούν οι αρνητικές συνέπειές της στη μετέπειτα ζωή του.
Μαρία Βράιλα
Ψυχολόγος
